1. KORZYŚCI Z RECYKLINGU
Prawidłowe gospodarowanie odpadami na przestrzeni ostatnich lat stało się niezwykle istotnym zagadnieniem, mającym znaczący wpływ na stan środowiska naturalnego. W dobie rosnącego zapotrzebowania na surowce i wzmagającej się eksploatacji dóbr natury, recykling jawi się jako bardzo ważny element każdej nowoczesnej gospodarki. Pozwala na wielokrotne korzystanie z surowców znajdujących się w obiegu gospodarczym, stanowiąc źródło licznych korzyści ekologicznych i ekonomicznych.
Recykling wydatnie ogranicza konieczność wydobycia surowców, zapewniając utrzymanie ich podaży na poziomie niezbędnym dla innych gałęzi gospodarki. W porównaniu do procesu pozyskiwania surowców ze źródeł naturalnych, np. rud metali, proces odzysku tych surowców z odpadów wymaga znacznie mniejszych nakładów energii. Recykling aluminium, (np. puszek po napojach) pozwala zmniejszyć zapotrzebowanie na energię o blisko 95%, w stosunku do wytopu aluminium z rudy (boksytu). Z powodzeniem odzyskuje się również metale występujące w zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, gdzie, oprócz wspomnianego aluminium występuje także miedź, srebro, złoto i platyna.
Niemal wszystkie stosowane aktualnie tworzywa sztuczne są produktem pochodnym ropy naftowej. Skuteczne przetwarzanie, obecnych na polskim rynku, plastikowych opakowań i innych przedmiotów wykonanych z tworzyw sztucznych pozwoliłoby na istotne ograniczenie jej importu.
Bardzo wdzięcznym surowcem, umożliwiającym wielokrotne jego przetwarzanie, jest szkło. Szklane opakowania w postaci butelek i słoików, przetworzone na tzw. granulat szklany, stanowią znaczący element wsadu szklarskiego, służącego do produkcji nowych szklanych opakowań. Recykling szkła nie tylko zmniejsza zużycie wody i energii niezbędnej do jego produkcji, ale także wiąże się z ogromną redukcją wydobycia surowców pierwotnych, których pozyskiwanie jest związane z degradacją środowiska i niszczeniem krajobrazu. Wielką zaletą recyklingu opakowań szklanych, która ma niebagatelny wpływ na stan naszego zdrowia, jest znaczna redukcja emisji szkodliwych substancji do środowiska.
Także papier jest surowcem nadającym się niemal w 100% do recyklingu. Wyprodukowanie jednej tony papieru z makulatury pozwala ograniczyć wycinkę drzew, a także znacznie zmniejszyć zużycie wody, paliwa i energii, potrzebnych w całym procesie.
Znakomita większość odpadów, które generujemy, nadaje się do recyklingu. Tylko od naszej świadomej postawy zależy, czy będziemy przyczyniać się do rozsądnego gospodarowania zasobami naturalnymi i zostawimy naszym dzieciom i wnukom świat czysty i bezpieczny.

Fundacja Większe Mniejsze

2. DLACZEGO SEGREGACJA?
Wstępując do UE, poza licznymi korzyściami, nasz kraj przyjął na siebie wiele nowych zobowiązań, także w sferze gospodarki odpadami. Jednym z nich było osiąganie kolejnych, wymaganych poziomów recyklingu i zagospodarowania odpadów.
Wyzwaniem na rok 2030 jest osiągnięcie stanu gospodarki odpadami, w którym minimum 70% powstających odpadów komunalnych jest poddawana procesom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia. Dotyczy to w szczególności frakcji odpadów komunalnych takich jak: papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło. W przypadku opakowań, ilość kierowanych do recyklingu odpadów musi przekroczyć 80%.
Selektywna zbiórka odpadów jest tym, co decyduje o sukcesie systemu gospodarowania odpadami. To, czy i jak segregujemy odpady, rzutuje nie tylko na koszty obsługi całego systemu, ale przede wszystkim na ilość i jakość surowców trafiających do ponownego wykorzystania. Mieszkańcy, deklarujący i skrupulatnie prowadzący selektywną zbiórkę odpadów, chronią środowisko naturalne.
Wzrost udziału frakcji segregowanej w ogólnym strumieniu odpadów powinien być celem wszystkich mieszkańców. Nieosiągnięcie wymaganych poziomów recyklingu przez kraj członkowski Unii Europejskiej wiąże się z nałożeniem kar finansowych na gminy.
Pamiętajmy, że odpady to nie zwyczajne śmieci, których chcemy się pozbyć, ale w znacznej mierze surowce, nadające się do ponownego wykorzystania. Jest to szczególnie istotne, ponieważ do roku 2030 w naszym kraju zostanie zamkniętych większość składowisk odpadów komunalnych. Nieliczne, które pozostaną, będą przyjmować wyłącznie, niepodlegającą jakiemukolwiek procesowi odzysku, pozostałość z całego strumienia odpadów. Oznacza to konieczność zwiększania masy odpadów segregowanych. Odpady, które nie zostaną poddane recyklingowi, trafią do zakładów termicznego przekształcania odpadów komunalnych (potocznie nazywanych spalarniami). Niestety, spalając odpady, bezpowrotnie tracimy cenne surowce. Ponadto, przy spalaniu odpadów pojawia się problem zagospodarowania powstałych popiołów oraz konieczność stosowania wydajnych i kosztownych systemów filtracji spalin.
Wypełnienie wszystkich zobowiązań, w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi, wynikających z dyrektyw unijnych, nie jest celem samym w sobie. Fundamentem każdego z tych działań jest troska o to, jaki świat chcemy pozostawić następnym pokoleniom..
Ta idea powinna zagościć w świadomości każdego z nas, ponieważ kolejne lata stawiają przed nami jeszcze większe wyzwania.

Fundacja Większe Mniejsze

3. ODPADY Z TWORZYW SZTUCZNYCH
Współcześnie trudno wyobrazić sobie codzienne funkcjonowanie bez otaczającego nas plastiku. Tworzywa sztuczne są wykorzystywane praktycznie wszędzie: w przemyśle spożywczym, motoryzacyjnym, farmaceutycznym, chemicznym, kosmetycznym czy odzieżowym. Chociaż, dzięki swoim właściwościom, plastik, mając wiele praktycznych zastosowań, ma także ciemne strony.
Należy pamiętać, że tworzywa sztuczne rozkładają się w bardzo długim horyzoncie czasowym, co jest niezwykle ważne w przypadku deponowania ich na składowiskach odpadów. Jeżeli trafią na składowiska, będą tam zalegać przez setki lat. Przez ten czas będą uwalniać do środowiska wiele szkodliwych substancji. Ponadto, niepoddanie ich recyklingowi jest ogromnym marnotrawstwem, ponieważ do ich produkcji używa się ropy naftowej.
Ropa naftowa to surowiec, który sprowadzamy do Polski z zagranicy, ponieważ nasze zasoby są niewielkie. Każdego roku 4 do 6% tego surowca zużywa przemysł wytwarzający tworzywa sztuczne. Sprawnie działający recykling może znacząco zredukować to zapotrzebowanie, przyczyniając się do zmniejszenia importu cennego surowca.
Jeszcze w 2016 roku w naszym kraju zaledwie 23% opakowań z tworzyw sztucznych było poddane recyklingowi, a ponad 42% zdeponowano na składowiskach. Jednak już w roku 2018 wskaźnik recyklingu przekroczył 40%. Cały czas jednak znaczna część wartościowego surowca umyka ponownemu wykorzystaniu.
Jeśli chodzi o zdrowie, wykorzystanie plastiku do pakowania żywności nie jest rozwiązaniem całkowicie bezpiecznym. Opakowania te mogą, w pewnych warunkach, uwalniać do żywności szkodliwe związki chemiczne. Z tego powodu korzystanie z plastikowych opakowań powinno się ograniczać do niezbędnego minimum.
Szczególnie niebezpieczne dla naszego zdrowia są przegrzane lub nadmiernie schładzane tworzywa, do produkcji których użyto związku o nazwie Bisfenol A (w skrócie BPA), stosowanego w celu zwiększenia elastyczności i wytrzymałości opakowań. Dotyczy to w szczególności butelek PET, które są wykorzystywane w segmencie wód mineralnych i napojów. Użycie BPA do produkcji tworzyw mających styczność z żywnością zostało w wielu krajach zakazane. Badania wykazały bowiem szkodliwe działanie BPA na układ hormonalny człowieka. Związek ten może wywoływać otyłość, nowotwory i problemy z płodnością. Negatywnie wpływa również na rozwój płodu.
Pamiętać należy także, aby pod żadnym pozorem nie korzystać z plastikowych opakowań, które uległy uszkodzeniom mechanicznym. Butelki typu PET, po wodzie mineralnej lub soku, nie nadają się do ponownego użycia. Ulegają one licznym odkształceniom, które niszczą strukturę tworzywa, co czyni je wyjątkowo nieprzyjaznymi dla zdrowia.
Całkowite odejście od plastikowych opakowań wydaje się niemożliwe, dlatego korzystajmy z nich mądrze, dbając o nasze zdrowie i środowisko.

Fundacja Większe Mniejsze

4. ODPADY Z METALU

Odpadami, których przetwarzanie w recyklingu daje ogromne korzyści środowiskowe i ekonomiczne, są metale. Mogą być one wielokrotnie użytkowane bez jakiejkolwiek utraty jakości. Najczęściej wykorzystywane w produkcji różnych dóbr metale to: stal, aluminium, cynk i miedź. Ze szlachetnych zaś: złoto i srebro. Wytworzone ze stali wyroby wykorzystywane są w przemyśle motoryzacyjnym, elektromaszynowym, okrętowym, w budownictwie, górnictwie, kolejnictwie, ale także w przemyśle zbrojeniowym. Niemniej istotne znaczenie ma stal w przemyśle opakowaniowym.
Powtórne wykorzystanie metali w produkcji nowych wyrobów to przede wszystkim oszczędności energetyczne. Przykładowo, wyprodukowanie jednej tony stali ze złomu pozwala zaoszczędzić 74% energii potrzebnej do jej produkcji z rudy żelaza. W przypadku miedzi, recykling to 86% zaoszczędzonej energii, zaś w przypadku aluminium redukcja zużycia energii sięga nawet 95%.
Oprócz wspomnianej oszczędności energii, recykling stali pozwala zaoszczędzić także 40% wody, przy jednoczesnym zmniejszeniu zanieczyszczeń powietrza (o 86% ) i zanieczyszczeń wody (o 76%). Ponadto, przetworzenie 1 tony złomu pozwala zaoszczędzić 1,5 tony rudy, 0,5 tony koksu, i innych materiałów.
Dzięki swoim właściwościom stal pozwala na efektywne wykorzystanie sortowania magnetycznego, co sprawia, że jest ona stosunkowo łatwo odseparowywana z ogólnego strumienia odpadów.
Aluminium jest drugim, po żelazie, metalem wykorzystywanym w przemyśle. Stosowane jest głównie w transporcie, budownictwie oraz przemyśle opakowaniowym. Około 3/4 aluminium dostępnego na rynku wykorzystuje się jako surowiec wtórny. Jedna tona aluminium z odzysku pozwala zaoszczędzić nawet 8 ton boksytu, 6,3 tysiąca litrów ropy naftowej oraz uniknąć emisji do powietrza 35 kg fluorków aluminium. Oszczędności energetyczne sięgają 14 tysięcy kWh energii na tonę, czyli tyle, ile siedem 4-osobowych gospodarstw domowych zużywa w ciągu roku.
Miedź ma szerokie zastosowanie, głównie ze względu na jej odporność na korozję, plastyczność oraz bardzo dobre przewodnictwo cieplne i elektryczne. Bazuje na niej przede wszystkim przemysł elektryczny i elektroniczny, ale także budownictwo, transport i przemysł maszynowy. Cynk z kolei, posiadający właściwości antykorozyjne, jest istotnym składnikiem wielu stopów żelaza. Złoto wykorzystuje się przy produkcji sprzętu elektronicznego i z tego też sprzętu pochodzi znaczna masa złota, odzyskiwanego w procesie recyklingu.
Odpady są cennym źródłem wielu surowców, a metale są z nich odzyskiwane niezwykle skutecznie. Nawet 30% światowej produkcji aluminium i 37% miedzi pochodzi z recyklingu złomu tych metali.
Segregując odpady, miejmy na względzie korzyści wynikające z odpowiedzialnego podejścia do ponownego wykorzystania surowców wtórnych.

Fundacja Większe Mniejsze

5. ODPADY Z PAPIERU
Papier towarzyszy człowiekowi od 2 tysięcy lat. Jest nośnikiem informacji, służącym do gromadzenia i przekazywania wiedzy. Średnio każdy mieszkaniec naszego kraju zużywa go około 100 kg rocznie.
Produkcja papieru zależy niestety od wolno odnawiającego się zasobu, jakim są drzewa. Dlatego bardzo istotne jest przetwarzanie papieru. Z każdej tony makulatury uzyskuje się, w procesie recyklingu, ponad 900 kilogramów papieru. Oszczędności są przy tym ogromne. Wyprodukowanie jednej tony papieru z makulatury pozwala oszczędzić 17 sztuk dorodnych drzew, tysiące litrów wody, a także około 1500 litrów paliwa, niezbędnego do wycinki, obróbki i transportu drzew z lasu. Przerabianie makulatury, to także niższe zużycie energii. Na jednej tonie papieru wyprodukowanego w procesie recyklingu, można zaoszczędzić około 4000 kWh energii, czyli tyle, ile dwa typowe gospodarstwa domowe zużywają przez cały rok.
Na makulaturę, gromadzoną w niebieskich pojemnikach lub workach, składają się rozmaite rodzaje papieru i tektury, tj.: gazety, czasopisma, katalogi, ulotki, koperty, ale także pudełka, kartony, papier pakowy i dekoracyjny oraz gilzy czy rolki papieru.
Z makulatury powstaje bardzo wiele różnych produktów, od papieru toaletowego, papieru do drukarek, po kartonowe kształtki na jaja lub wypełnienia opakowań chroniące produkty w czasie transportu.
Niestety, nie każdy papier nadaje się do przerobu i powinien wówczas trafić do pojemników na odpady resztkowe. Takim odpadem jest papier zatłuszczony, np. papier po maśle, czy zabrudzony karton po pizzy. Jeśli zabrudzeniu uległa tylko jego dolna część, to powinna zostać odcięta i wyrzucona do pojemnika na odpady resztkowe. Pozostała, czysta część, może być przekazana do recyklingu.
Innym rodzajem papieru, niepodlegającym procesom recyklingu, jest papier lakierowany i foliowany, który często stanowi okładki kolorowych czasopism. One także powinny zostać usunięte i wyrzucone do pojemnika na odpady resztkowe. Podobnie jest z papierem termicznym. Wszelkiego rodzaju paragony też są odpadem resztkowym i nie nadają się do recyklingu. Niezwykle istotne jest również, aby makulatura nie była mokra, dlatego pamiętać należy o każdorazowym zamykaniu klapy pojemnika. Chronimy w ten sposób zgromadzony surowiec przed deszczem lub śniegiem. Należy także pamiętać, aby nie zanieczyścić makulatury mechanicznie (przedmioty niewykonane z papieru) lub mikrobiologicznie (jednorazowe maseczki, chusteczki higieniczne, pieluchy, podpaski itp.).
Segregacja papieru nie powinna sprawiać trudności. Pamiętać jednak trzeba, że opakowania wielomateriałowe, które są wykonane z wielu różnych materiałów (w tym z papieru), trafiają do żółtego worka lub pojemnika. Należą do nich w szczególności: kartoniki po sokach, mleku lub śmietanie. Pamiętać przy tym należy o zgniataniu lub składaniu kartonów, aby jak najlepiej wykorzystać miejsce w pojemniku lub worku.

Fundacja Większe Mniejsze

 
6. ODPADY ZE SZKŁA
Wiele lat temu nasz kraj zalały tworzywa sztuczne, skutecznie wypierając większość opakowań szklanych. Ich zalety to: niewielki ciężar, wytrzymałość i niskie koszty produkcji. Jednak od kilku lat zauważa się powolny powrót opakowań szklanych. Producenci żywności wychodzą naprzeciw oczekiwaniom coraz bardziej świadomych klientów. Wiele badań potwierdziło bowiem szkodliwość niektórych tworzyw sztucznych dla naszego zdrowia, a warto pamiętać, że szkło było i jest najzdrowszym opakowaniem.
Szklane opakowania zbierane są do kontenerów koloru zielonego i większość mieszkańców nie ma najmniejszych problemów z ich segregacją. Pamiętać jednak należy, że do pojemników na szkło powinny trafiać wyłącznie opakowania, czyli butelki, słoiki i szklane opakowania po kosmetykach. Nie ma przy tym znaczenia, czy opakowanie jest bezbarwne, czy kolorowe.
Wiele wątpliwości nasuwają mieszkańcom inne szklane przedmioty, w kontekście tego, czy powinny one trafić do pojemnika na szkło. Szklanki nie tylko nie są opakowaniem, ale dodatkowo powstają z nieco innego szkła, dlatego muszą trafić do pojemnika na odpady resztkowe. Tak samo postępujemy w przypadku: kieliszków, filiżanek, talerzyków, wazoników, wszelkiej ceramiki, porcelany i fajansu oraz kryształów czy stłuczki szklanej, np. z szyb okiennych.
Zasady segregacji ustalane są w taki sposób, aby zapewniały odpowiednią jakość zbieranych surowców przy jednoczesnym minimalizowaniu uciążliwości dla mieszkańców. Z tego względu nie ma konieczności zrywania jakichkolwiek etykiet, metalowych obrączek czy mycia opakowań. Opakowania szklane, podobnie jak inne opakowania, muszą tylko być przed wyrzuceniem opróżnione z zawartości. Powinniśmy odkręcić jednak zakrętki i wyrzucić je do odpowiedniego pojemnika. Nie trzeba także usuwać atomizerów przytwierdzonych do opakowań po kosmetykach. Recykling doskonale radzi sobie z oddzielaniem zbędnych elementów w procesie przetwarzania surowców.
Proces recyklingu szklanych opakowań niesie ze sobą kolosalne korzyści dla środowiska. Trafiające do przetwórni szkło jest wstępnie ręcznie oczyszczane z elementów mogących negatywnie wpłynąć na jego jakość. W procesie technologicznym szklane butelki i słoiki są najpierw rozdrabniane w kruszarkach bębnowych, po czym, przechodząc przez kolejne separatory, oczyszczane są z etykiet papierowych i folii oraz metalowych elementów. Maszyny optyczne automatycznie oddzielają także szkło bezbarwne od kolorowego.
Powstający ostatecznie granulat szklany jest wykorzystywany przez huty do produkcji nowych butelek i słoików. Wyprodukowanie jednej tony szkła z granulatu szklanego pozwala zaoszczędzić nie tylko 2 tony surowców pierwotnych potrzebnych do jego produkcji (głównie piasku i niezbędnych topików – sody i wapnia), ale również 30% energii, emitując przy tym aż o 97% mniej zanieczyszczeń przemysłowych do środowiska.

Fundacja Większe Mniejsze

7. ODPADY BIODEGRADOWALNE
Odpady biodegradowalne zajmują w systemie gospodarowania odpadami istotną rolę i mają ogromny potencjał dla gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). W całym strumieniu odpadów komunalnych ich masa stanowi nawet 34%. Zgodnie z definicją ustawową, odpady biodegradowalne to takie, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów.
Wśród odpadów ulegających biodegradacji wyodrębnia się dwie podstawowe grupy. Pierwszą są tzw. odpady zielone, czyli pochodzące z pielęgnacji terenów zielonych, tj.: skoszona trawa, liście, gałęzie drzew i krzewów, rośliny, kwiaty, zgniłe owoce i warzywa, trociny, kora drzew czy łupiny orzechów. Odpady te mogą być kompostowane w przydomowych kompostownikach. Trzeba jednak wiedzieć, iż nie wolno kompostować roślin porażonych chorobami, aby nie przenieść choroby na inne rośliny podczas ich nawożenia.
Drugą grupę stanowią odpady spożywcze i kuchenne. Jak podaje Europejska Agencja Środowiska (European Environment Agency – EEA) stanowią one nawet 60% frakcji biodegradowalnej. Pamiętajmy jednak, że do worków/pojemników brązowych (na odpady bio) mogą trafić wyłącznie odpady kuchenne pochodzenia roślinnego. Resztki mięsa, kości, pozostałości ryb i owoców morza, filtry do kawy itp. należy traktować jak odpady niepodlegające segregacji.
Z odpadami ulegającymi biodegradacji związane jest również kolejne wyzwanie wynikające z regulacji unijnych. Recykling bioodpadów ma bowiem kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celu Unii Europejskiej dotyczącego recyklingu 65% odpadów komunalnych do 2035 roku oraz ograniczeniu składowania do maksymalnie 5% masy wytwarzanych odpadów. Brak sukcesu w realizacji tego celu wiązać się może z negatywnymi konsekwencjami finansowymi. Komisja Europejska może nakładać kary finansowe na kraje, które nie uzyskają zakładanych limitów. Jest to mechanizm motywujący kraje członkowskie do zaprzestania składowania odpadów biodegradowalnych, ze względu na fakt, iż odpady te podczas swojego rozkładu uwalniają metan, który jest gazem cieplarnianym o 100-krotnie większej skuteczności, niż dwutlenek węgla.
Odpady biodegradowalne, w szczególności tzw. odpady zielone stanowią materiał, z którego profesjonalne kompostownie produkują kompost. Jest on następnie poddawany ocenie sanitarnej i jeżeli spełnia określone normy, jest oferowany ogrodnikom i rolnikom, jako doskonałe uzupełnienie gleby w substancje odżywcze.
Według raportu EEA (z dnia 17 czerwca 2020)szczególnie poważny problem stanowi zanieczyszczenie bioodpadów tworzywami sztucznymi. Gromadząc odpady biodegradowalne, istotne jest, aby nie zanieczyścić ich innymi odpadami, które mogą obniżyć jakość kompostu lub wręcz uniemożliwić jego produkcję.

Fundacja Większe Mniejsze

8. SPOSOBY ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW
Systemy gospodarki odpadami w Europie i na świecie traktują deponowanie odpadów na składowiskach jako ostateczność. Zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami składowanie może dotyczyć wyłącznie odpadów, które stanowią pozostałości po procesach odzysku.
Składowanie odpadów na wysypiskach podlega restrykcyjnym ograniczeniom prawnym. Obecnie funkcjonujące składowiska spełniają liczne normy dotyczące ochrony środowiska. Są zabezpieczone przed przedostawaniem się zanieczyszczeń do gleby i wód gruntowych. Nie mogą też wydzielać uciążliwych zapachów ani toksycznych substancji. Ogranicza się także emisję metanu (gazu cieplarnianego 100 razy skuteczniejszego niż dwutlenek węgla CO2) poprzez jego odzysk i wykorzystanie w systemach grzewczych. Wadą składowisk jest zajmowanie przez nie znacznego obszaru i spadek wartość sąsiednich terenów.
Od roku 2025 roku w całej Unii Europejskiej zacznie obowiązywać zakaz składowania na wysypiskach odpadów nadających się do recyklingu i odzysku.
Wiele odpadów jest poddawanych termicznemu przekształceniu w zakładach zwanych spalarniami. W procesie spalania z odpadów odzyskiwana jest energia, a powstające ciepło jest wykorzystywane w miejskich systemach grzewczych. Duże spalarnie wytwarzają także prąd elektryczny. Taka utylizacja jest procesem bardzo kosztownym, jednak znacznie szybszym niż recykling i kompostowanie.
W spalarni odpady są rozkładane na składniki względnie bezpieczne dla środowiska. Niewielkie ilości powstających w tym procesie szkodliwych substancji są zatrzymywane przez systemy filtrów i unieszkodliwiane. W wyniku procesu spalania odpadów komunalnych powstają odpady wtórne: żużel oraz popioły lotne oraz pyły z odpylania i czyszczenia systemów filtracyjnych. Żużel, który stanowi ok. 25% wagi spalonych odpadów, po odpowiedniej obróbce staje się obojętny dla środowiska i może zostać wykorzystany jako kruszywo budowlane przy budowie dróg. Popiół stanowiący ok. 7,5% masy odpadów podlega najczęściej składowaniu (jako odpad niebezpieczny – np. w wyrobiskach kopalnianych).
Zgodnie z europejską hierarchią postępowania z odpadami recykling jest kluczowym elementem systemu gospodarki odpadami, który wybitnie przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego. Jest to złożony proces, który obejmuje odzyskiwanie surowców z produktów odpadowych i wykorzystywanie ich do produkcji nowych towarów. Materiały, które nadają się do recyklingu są opatrzone jego znakiem.
Pierwszym i najważniejszym etapem recyklingu jest selektywna zbiórka odpadów w miejscu ich wytworzenia, a podstawową jego zasadą jest maksymalizacja ponownego wykorzystania materiałów odpadowych, przy jednoczesnej minimalizacji nakładów na ich przetworzenie. W ten sposób chronione są surowce naturalne, które służą do wytworzenia produktów oraz surowce służące do ich późniejszego przetworzenia.
Ważnym założeniem recyklingu jest motywowanie odpowiednich postaw producentów dóbr, które sprzyjają produkcji materiałów nadających się do recyklingu oraz tworzenie odpowiednich zachowań u odbiorców dóbr.
Kompostowanie to metoda zagospodarowania odpadów, polegająca na wykorzystaniu naturalnego procesu rozkładu substancji organicznej przez mikroorganizmy, w kontrolowanych warunkach: w obecności tlenu (powietrza) oraz odpowiedniej temperaturze i wilgotności. Produktami tego procesu są ciepło, dwutlenek węgla oraz związki amonowe przyswajalne przez rośliny.
Podczas kompostowania zachodzą dwa równoległe procesy biochemiczne: mineralizacja i humifikacja. Prowadzi to do powstania bardzo wartościowego nawozu wzbogaconego w składniki mineralne i azot. Całkowity rozkład substancji organicznych może trwać kilka miesięcy i towarzyszy mu ubytek 30 – 40% masy kompostowej.
Szczególnym rodzajem kompostowania jest wermikompostowanie odbywające się z udziałem dżdżownic. Najlepiej do tego celu nadaje się dżdżownica kalifornijska. Umieszczone w masie kompostowej dżdżownice żywią się substancjami organicznymi, a do środowiska uwalniają tzw. „kompost dżdżownicowy” – wermikompost.

Fundacja Większe Mniejsze

9. KOMPOSTOWNIK – ZRÓB TO SAM
Zakładanie kompostownika powinno odbywać się od wiosny do jesieni, gdy temperatura jest dodatnia. Jeżeli decydujemy się na jego budowę, najlepiej przygotować od razu 2 komory o szerokości 1 metra. Posiadanie dwóch komór pozwoli korzystać z jednej, a w drugiej gromadzić odpady organiczne. Wystarczy około 4-5 m2 zacisznej (osłoniętej od wiatru), częściowo zacienionej części ogrodu. Wskazane jest, aby kompostowany materiał miał bezpośredni kontakt z podłożem.
Kompostownik najlepiej spełnia swoją rolę gdy umożliwia dobre wietrzenie masy kompostowej, odprowadzanie nadmiaru wilgoci, łatwe nawilżanie oraz dostępność, dlatego szerokość i wysokość stosu powinna wynosić 1 metr. Długość dobieramy do naszych potrzeb. Na dnie kompostownika układamy gałązki uzyskane podczas przycinania drzew i krzewów w ogrodzie, które zapewnią przepływ powietrza między podłożem, a masą odpadową w początkowej fazie rozkładu. W kolejnej fazie ulegną one rozkładowi.
Prosty kompostownik można wykonać z czterech wbitych w ziemię, okorowanych i zaimpregnowanych żerdzi o grubości około 7 cm. W miarę napełniania przestrzeni, na przemian układamy belki poziome. Między deskami pozostawiamy wąskie szpary, tak by powietrze miało dostęp do każdej z warstw pryzmy. Do budowy kompostownika nie wykorzystujemy nic poza drewnem. Jest on całkowicie rozbieralny, co umożliwia łatwe przerabianie kompostu.
Zapach
Kompost zawsze wydziela swoisty zapach i jeśli zaczyna on przeszkadzać oznacza to że proces kompostowania przebiega nieprawidłowo.
Kwaśny zapach świadczy o tym, że kompost jest zbyt mokry i przez to słabo przewietrzany – należy dodać suszu (trocin, słomy bądź siana i przemieszać masę kompostową).
Zapach amoniaku oznacza, że w kompostowniku jest za dużo wilgotnych odpadków kuchennych lub ogrodowych bogatych w azot – należy dodać ubogiego w składniki azotowe suszu (słoma, siano, trociny, itp.)
Bardzo użytecznym krzewem jest bez czarny (Sambucus nigra L.), bowiem doskonale pochłania zapachy powstające podczas kompostowania.
Gryzonie
Przyciągają je tylko świeże odpady, więc wymieszanie nowej warstwy ze starą i odpowiednie dozowanie suszu, przyśpieszy rozkład i zabezpieczy kompostownik przed gryzoniami i innymi zwierzętami.
Pleśń
Pojawienie się pleśni nie jest poważnym błędem, zdarza się gdy kompost pozostawiony był w spokoju przez kilka dni. Należy dbać o to, aby kompostownik miał stałe dostawy odpadów i aby nie był zbyt wilgotny.
Muchy
Pojawiają się w świeżo składowanych odpadach (szczególnie w resztkach kuchennych), po wzroście temperatury kompostu podczas rozkładu (temperatura masy kompostowej w kompostowniku osiąga do 80°C), muchy powinny zniknąć. Górną warstwę kompostownika można polać gorącą wodą, ewentualnie zakryć dokładnie świeże odpady.

Fundacja Większe Mniejsze

10. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII
Odnawialne Źródła Energii to takie, których eksploatacja nie jest związana z długotrwałym ich deficytem, ponieważ ich zasoby odnawiają się w krótkim czasie. Takimi źródłami są między innymi: wiatr, promieniowanie słoneczne, opady, pływy morskie, fale morskie i ciepło wnętrza naszej planety.
Ich przeciwieństwem są nieodnawialne źródła energii, czyli źródła, których zasoby odtwarzają się bardzo powoli bądź wcale: ropa naftowa, węgiel, gaz ziemny i uran.
Najobfitszym źródłem energii odnawialnej na Ziemi jest Słońce. Jego promieniowanie, docierające do powierzchni naszej planety, niesie ze sobą aż 6000 razy więcej energii niż obecne zapotrzebowanie na nią całego świata. Ponadto część energii słonecznej ulega przemianom w różnych procesach fizycznych, chemicznych i biologicznych, przybierając inne formy energii odnawialnej.
Około 1% energii słonecznej docierającej do Ziemi zamienia się w energię wiatrów. Ich sumaryczna moc sięga aż 900 TW (terawatów). Wartość ta jest 60 razy większa niż obecne światowe zapotrzebowanie na energię.
Część docierającej ze Słońca energii powoduje parowanie wody, która następnie spada na Ziemię w postaci opadów, tworząc rzeki. Moc rzek, którą można wykorzystać do generowania energii, jest szacowana na 7,2 TW, czyli około 50% globalnego zapotrzebowania.
Duży wpływ na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii ma ich koncentracja. Pomimo tego, że najobfitszym źródłem energii jest energia słoneczna, jest ona też najbardziej rozproszona. 1m² oświetlony słońcem w zenicie może otrzymać maksymalnie około 1 kW (kilowata).
Energia wiatru bywa bardziej skoncentrowana, ponieważ pojedyncza turbina wiatrowa może wytwarzać moc rzędu kilku MW (megawatów). Z kolei elektrownie wodne, wykorzystujące wodę spływającą z dużego obszaru, z łatwością mogą wytwarzać moc rzędu GW (gigawatów).
Jedynie energia geotermalna jest niezależna od Słońca, bowiem jej źródłem jest rozpad radioaktywnych izotopów, zachodzący we wnętrzu Ziemi. Jej zasoby szacowane są na około 46 TW.
Wsparcie inwestycyjne oze
Obecnie funkcjonuje kilka programów wsparcia inwestycji w OZE. Rozwiązania te są kierowane zarówno do osób fizycznych, jak i do przedsiębiorstw. Nabory wniosków o dofinansowanie instalacji fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych, turbin wiatrowych czy rozwiązań korzystających z biomasy i energii geotermalnej, są co jakiś czas wznawiane, a w przypadku niektórych, nabór odbywa się w sposób ciągły. Inwestorzy, którzy chcieliby skorzystać ze wsparcia finansowego, powinni w Urzędzie Gminy zasięgnąć informacji o programach realizowanych lokalnie.
Programy wsparcia
Inwestorzy indywidualni mogą skorzystać z programu Mój Prąd, w ramach którego oferowane jest wsparcie dla prosumenckich mikroinstalacji fotowoltaicznych. Obecnie trwający piąty nabór wniosków o dofinansowanie w programie priorytetowym „Mój Prąd” (MP5) został uruchomiony w dniu 22.04.2023 r.
Z kolei, W ramach programu Czyste Powietrze wsparcie mogą uzyskać osoby, które zdecydują się na wymianę nieefektywnego źródła ciepła na nowe. Wnioski są przyjmowane w sposób ciągły, a ich ocena trwa do 30 dni.
Program AgroEnergia skierowany jest natomiast do rolników indywidualnych, a oferta dotyczy wsparcia inwestycji w nowe źródła ciepła i energii elektrycznej wykorzystujących OZE, kogenerację lub ciepło odpadowe. Program realizowany będzie do 2027 r., przy czym zobowiązania (podpisywanie umów) podejmowane będą do 31.12.2025 r.
Środki własne
Uzyskanie dotacji, czy preferencyjnej pożyczki dla przedsięwzięcia związanego z instalacją OZE, w znaczący sposób może poprawić jej rentowność. Jednak nie zawsze jest to możliwe. W przypadku pokrycia kosztów np. instalacji fotowoltaicznej z własnych środków, inwestycja zwróci się po 7-9 latach (przewidywany okres pracy instalacji to minimum 15 lat), jednak przy spodziewanym wzroście cen energii, okres zwrotu może być znacznie krótszy. W przypadku inwestycji realizowanej przez przedsiębiorstwo, podatek VAT jest zwracany, a kwota netto może stanowić koszty działalności gospodarczej.
Kredyt na montaż paneli fotowoltaicznych (pv)
Wiele banków oraz instytucji finansowych oferuje preferencyjne EKO-kredyty na montaż paneli fotowoltaicznych zarówno dla inwestorów indywidualnych, jak i na potrzeby działalności gospodarczej. Kredytu udzielają wybrane banki komercyjne, banki spółdzielcze oraz SKOK-i.
Leasing
Małe i średnie przedsiębiorstwa oraz mikrodziałalności gospodarcze i rolnicze, gdzie moc instalacji nie przekracza 50 KWp, mogą liczyć na korzystne oferty leasingu. Przedsiębiorcy mogą skorzystać z oferty leasingu operacyjnego (zakup instalacji jest realizowany przez leasingodawcę), leasingu finansowego (instalacja jest własnością inwestora), lub wziąć pożyczkę leasingową dedykowaną instalacjom PV.

Fundacja Większe Mniejsze

11. ŚCIEKI – ISTOTNA GRUPA ODPADÓW
Działalność człowieka związana jest z wytwarzaniem odpadów stałych podlegających selektywnej zbiórce i przekazywaniu ich do systemu gospodarki odpadami. Obok tych odpadów powstają także odpady ciekłe (ścieki), które wymagają szczególnego traktowania, aby nie dopuścić do skażenia nimi środowiska naturalnego (wód gruntowych, gleby i roślin), zapewniając tym samym bezpieczeństwo ludziom i zwierzętom.
Ścieki to substancje, których chcemy się jak najszybciej pozbyć między innymi dlatego, że zawierają one duże ilości zanieczyszczeń fizycznych, chemicznych i biologicznych. Zanieczyszczenia fizyczne to przede wszystkim zawiesiny oraz ciała stałe. Na zanieczyszczenia chemiczne składają się związki organiczne i nieorganiczne. Natomiast zanieczyszczenia biologiczne to wszelkiego rodzaju mikroorganizmy, na przykład wirusy, bakterie i pasożyty.
Ścieki, które odprowadzane są, za pomocą rurociągów, do różnego rodzaju odbiorników, stanowią głównie mieszaninę zużytej wody (około 99%), licznych substancji płynnych, stałych, gazowych, radioaktywnych, koloidów i zawiesin, a także drobnoustrojów. W ten sposób odprowadza się odpadowe substancje przemysłowe oraz odpady żywnościowe i fekalia z miejskich i osiedlowych gospodarstw domowych. W zależności od pochodzenia ścieków wyróżnia się: ścieki bytowe, bytowo-gospodarcze, przemysłowe, rolnicze, wody opadowe i roztopowe oraz ścieki komunalne, będące często mieszaniną różnych rodzajów ścieków, które trafiają do komunalnej (samorządowej) sieci kanalizacyjnej.
Siecią kanalizacyjną lub za pośrednictwem pojazdów specjalistycznych ścieki trafiają do oczyszczalni, gdzie są poddawane różnym procesom unieszkodliwiania zawartych w nich zanieczyszczeń. Dopiero oczyszczone ścieki mogą, bez szkody dla środowiska, trafić do naturalnych odbiorników, tj. rowów melioracyjnych, rzek czy zbiorników retencyjnych.
Ścieki i ich wpływ na środowisko
Pozbywanie się nieczystości, poprzez ich wylewanie na powierzchnię ziemi, odprowadzanie do wód lub do gruntu oraz stosowanie do nawożenia użytków rolnych, stwarza poważne zagrożenia dla środowiska naturalnego.
W przypadku rozlewania surowych ścieków na użytki rolne dochodzi do kumulacji w glebie, a następnie w roślinach uprawnych metali ciężkich oraz innych niepożądanych substancji. Ścieki bytowe zawierają następujące metale ciężkie: kadm, chrom, żelazo, ołów, magnez, rtęć, nikiel, cynk. Zagrożenie ze strony metali ciężkich wynika z ich przemieszczania się w łańcuchu pokarmowym z gleby do roślin, a następnie do zwierząt i ludzi. Metale ciężkie mają tendencję do kumulacji w organizmach żywych, a w szczególności w ostatnim ogniwie tego łańcucha, czyli organizmie człowieka.
Spośród roślin uprawnych największą zdolność gromadzenia metali ciężkich mają: sałata, kapusta, buraki, marchew, szpinak, pietruszka i ziemniaki. Mogą też koncentrować się w ziarnach zbóż, a następnie w mące i przetworach zbożowych. Metale ciężkie nie podlegają degradacji biologicznej i raz uwolnione do środowiska zatruwają je na wiele tysięcy lat. Do najbardziej toksycznych zalicza się: ołów, rtęć i kadm. Metale ciężkie wywołują w organizmach zwierzęcych oraz ludzkich poważne zmiany chorobowe, łącznie z nowotworowymi.
Rolnicy stosujący ścieki pobrane z szamba jako ,,nawóz’’, w konsekwencji, zamiast ,,zdrowej żywności”, produkują żywność dla zdrowia niebezpieczną. Ponadto skutkiem takiego ,,nawożenia” może być skażenie wód gruntowych zanieczyszczeniami mikrobiologicznymi. Ścieki z szamba to siedlisko bakterii, wirusów, bardzo niebezpiecznych dla zdrowia i życia.
Przedostawanie się ścieków do ziemi prowadzi do zanieczyszczenia gleby i wód podziemnych, a w konsekwencji może prowadzić do skażenia ujęć wody pitnej. Ponadto wody podziemne wymywają ze skażonej ściekami gleby obecne w niej substancje, co prowadzi do wzrostu ich mineralizacji i woda staje się coraz twardsza. W konsekwencji instalacje wodociągowe zarastają kamieniem, a do prania musimy dodawać więcej detergentów. Oznacza to, że w ten beztroski sposób niszczone są zasoby wody dla przyszłych pokoleń.
Wspomnieć jednak należy, że rolnicze wykorzystanie ścieków (wyłącznie oczyszczonych) nie jest zupełnie wykluczone. Regulacje w tym względzie zawierają przepisy ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne ( t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2268 ze zm.). Zagadnienie to jest dodatkowo obwarowane pozwoleniami wodnoprawnymi albo pozwoleniami zintegrowanymi.
Zagrożenia dla zdrowia
Ścieki gromadzone w szambie są siedliskiem bakterii i wirusów. Wylewanie zawartości szamba na działkę gwarantuje obecność groźnych bakterii w najbliższym otoczeniu: w glebie, wodzie, na roślinach, warzywach itp. Bakterie te następnie roznoszą ludzie i zwierzęta przebywające w skażonym środowisku. Dzieci bawiące się na podwórku mają z nimi często bezpośredni kontakt! Szczególnie często występujące w ściekach i niebezpieczne dla życia są: bakteria E.Coli i Salmonella.
Charakterystyczne dla zatrucia bakterią E.Coli objawy to: kurczowe bóle brzucha, nudności, wymioty, krew lub śluz w kale. U niektórych osób dochodzi też do uszkodzenia nerek, płuc oraz mózgu i serca, co może doprowadzić nawet do zgonu.
Natomiast typowe objawy zakażenia Salmonellą to: bóle brzucha, gorączka, silna biegunka, nudności i wymioty. Człowiek bardzo szybko opada z sił i nie jest w stanie nawet chodzić. Starsze osoby i dzieci mogą się szybko odwodnić, więc często konieczna bywa hospitalizacja.
Ścieki bytowe gromadzone w zbiorniku bezodpływowym (szambie), oprócz bakterii kałowych, mogą zawierać pochodzące z detergentów fosforany i azotany, które, dostając się do gleby i wód gruntowych, powodują ich skażenie. Z kolei pałeczki okrężnicy mogą skazić warzywa. Niestety, mycie warzyw przed jedzeniem nie jest w stanie zapewnić pełnej ochrony.
Zdarza się niestety, że niektórzy właściciele domów wylewają zawartość szamba do rowu melioracyjnego, przydrożnego albo na działkę lub pole, by w ten sposób zmniejszyć koszt pozbycia się nieczystości. Takie działanie jest nielegalne i podlega karze grzywny do 5000 zł.
Każda osoba, która stwierdzi sytuację wylewania ścieków do rowu lub na pole, może zgłosić ten fakt do Urzędu Gminy lub na Policję. Policja ma obowiązek zareagować, a gmina wyegzekwować obowiązek podpisania przez właściciela posesji umowy na wywóz nieczystości i okazanie rachunków za takie usługi.

Fundacja Większe Mniejsze

12. WODA TO ŻYCIE
Woda jest podstawą życia, jakie znamy. Pełni ona istotną rolę w regulacji ciśnienia tętniczego, pozwala utrzymać odpowiednią temperaturę ciała oraz oczyszcza organizm z toksyn. To, ile jej potrzebujemy, zależy od rodzaju pracy, jaką wykonujemy i od naszej aktywności fizycznej. Woda jest głównym składnikiem ludzkiego ciała i stanowi od 45 do 75% jego masy. Zawartość wody w organizmie związana jest także z wiekiem, płcią i budową człowieka.
Zdrowa dieta zakłada wypijanie 2 litrów wody dziennie, pamiętając jednak, aby jej ilość zwiększyć latem oraz przy intensywnym wysiłku fizycznym. Najlepsza jest woda mineralna o niskiej zawartości sodu (niegazowana) lub woda z kranu, ponieważ zawierają one sole wapnia i magnezu.
Picie wody poprawia wygląd skóry, gdyż staje się ona lepiej odżywiona i bardziej elastyczna. Picie zbyt małej ilości płynów prowadzi do odwodnienia organizmu, którego typowymi objawami są: ból głowy, zaburzenia pamięci, suchość skóry i wysychanie błon śluzowych. Długotrwale utrzymujący się stan odwodnienia może prowadzić do rozwoju wielu różnych schorzeń.
Osoby uprawiające sport powinny pamiętać, że utrata wody odpowiadająca 5% masy ciała wywołuje spadek wydolności nawet o 30%. W takim przypadku, aby uzupełnić niedobór płynu, trzeba wypić 1 ml wody na każdą spaloną kalorię. Maratończyk podczas biegu powinien wypijać nawet do 3 litrów wody!
PAMIĘTAJ!
Utrata zaledwie 1% całkowitej ilości wody w ciele człowieka powoduje odczucie pragnienia. Ubytek wody na poziomie 10% jest niebezpieczny dla zdrowia, natomiast niedobór 20% może doprowadzić do śmierci.
Zużycie wody w domu
Przeciętnie każdy z nas zużywa od 100 do 160 litrów wody dziennie, z czego tylko kilka litrów jest nam potrzebnych do bezpośredniego nawodnienia organizmu. Reszta zużytej wody trafia do kanalizacji. Na cele higieniczne przeznaczamy około 36% wody. Urządzenia sanitarne zużywają jej 30%. Regularne pranie wymaga kolejnych 15%, mycie naczyń – 10%, a sprzątanie – 6%. Woda przeznaczona do celów spożywczych (picia i gotowania potraw) stanowi zaledwie 3% zużywanej w domu wody.
Skąd się bierze duże zużycie wody?
• Napełnienie wanny pochłania około 130 do nawet 240 litrów wody w zależności od pojemności wanny.
• Każda minuta prysznica to zużycie około 10 litrów. Podczas 10-minutowego ciepłego prysznica zużywamy około 100 litrów wody.
• Myjąc ręce bez zakręcania wody przez 30 sekund, zużywamy około 3 litrów wody. Podczas 2-minutowego mycia zębów zużywamy od 12 do nawet 15 litrów wody.
• Pralki mogą zużywać od 30 do nawet 80 litrów wody na jeden cykl prania.
• Tradycyjna spłuczka podczas każdego użycia wypuści 12 litrów, bez względu na potrzeby. Nowsze modele z podwójnym przyciskiem zużywają w zależności od wybranego przycisku 6-9 litrów lub 3-4 litry wody.
• Podczas mycia ręcznego pod bieżącą wodą średnio potrzebujemy 80 litrów wody. W oszczędnym wariancie mycia, w napełnionym uprzednio zlewie, zużyjemy około 40 litrów. Zmywarka na pełen cykl mycia potrzebuje średnio około 20 litrów zimnej wody.
Oszczędzanie wody w kuchni
Woda w kuchni służy nie tylko do gotowania. Stanowi również podstawowy składnik zalew i przetworów. Istnieje wiele sprawdzonych sposobów na oszczędzanie wody przez jej powtórne wykorzystanie. Przykładowo, woda po gotowaniu warzyw to idealna baza zup i sosów. Wzbogaca potrawy w witaminy, minerały oraz naturalnie je zagęszcza.
Przygotowanie wody zdatnej do spożycia to kosztowny proces. Stosując kilka prostych zaleceń, możemy znacznie ograniczyć marnotrawstwo tej życiodajnej cieczy.
• Napraw cieknący kran. Z kapiącej baterii może wyciekać nawet 15 litrów wody dziennie, co w skali roku daje ogromne ilości (nawet 5000 litrów).
• Zainwestuj w baterię termostatyczną. Specjalny termostat pozwala na ustawienie stałej temperatury wypływającej wody.
• Zainstaluj przepływowy podgrzewacz wody w pobliżu zlewu kuchennego. Skorzystasz z ciepłej bieżącej wody natychmiast, bez czekania na ciepły strumień.
• Rozważ zakup zmywarki. Zużycie wody przez zmywarkę może być nawet 4 razy mniejsze niż podczas mycia ręcznego. Modele z programem ECO pozwalają na jeszcze mniejszy pobór wody w trakcie jednego cyklu.
• Podczas ręcznego zmywania nie korzystaj z bieżącej wody. Jeśli masz dwukomorowy zlew, napełnij jedną z nich wodą do mycia, drugą – wodą do płukania.
• Gotuj zawsze pod przykryciem. Woda nie będzie parować, dzięki czemu unikniesz konieczności jej stopniowego uzupełniania.
• Gotuj na parze. Nie tylko zmniejszysz zużycie wody, ale również przygotowane przez Ciebie potrawy zachowają cenne składniki odżywcze.
• Gotuj potrawy jednogarnkowe. Potrawy przygotowywane z użyciem jednego naczynia to mniej zmywania i tym samym większa oszczędność wody.
• Wybierz odpowiedni rozmiar garnka. Duże naczynia mogą wymagać więcej wody niż to koniecznie.
• Owoce i warzywa myj z wykorzystaniem durszlaka. Zebraną w ten sposób do miski wodę możesz wykorzystać np. do podlewania kwiatów.
• Ponownie wykorzystaj wodę z gotowanych warzyw, ryżu, makaronu itp.
Oszczędzanie wody w łazience
Łazienka to miejsce, w którym zużywamy duże ilości wody. Racjonalnie z niej korzystając, nie tylko dbamy o środowisko naturalne i zasoby wody, ale także o stan naszego portfela. Podstawą oszczędności jest utrzymywanie sprawności wszystkich urządzeń w łazience. Nieszczelne spłuczki i krany są przyczyną zbędnego zużycia wody. Sprawdzaj swoją toaletę przynajmniej raz w roku, zwracając uwagę na przecieki.
• Napraw nieszczelne krany. Regularnie wymieniaj zużyte uszczelki. Sprawdzaj wszystkie węże, złącza i baterie pod kątem wycieków.
• Rozważ zakup toalety z systemem podwójnego spłukiwania. Posiada ona dwie opcje: mniejszy strumień dla odpadów płynnych i pełne spłukiwanie dla odpadów stałych.
• Rozważ zakup toalety z systemem odzyskiwania wody szarej. Dedykowany zbiornik zbiera wodę służącą do mycia rąk i przekazuje ją do miski ustępowej. Najwydajniejsze rozwiązania zużywają ok. 30% wody pitnej i 70% wody z odzysku.
• Używaj jednouchwytowych baterii z perlatorem. Z baterią jednouchwytową szybciej ustawisz właściwą temperaturę. Ponadto instalacja perlatora pozwoli na zmniejszenie zużycia wody nawet o 50%.
• Wybierz prysznic zamiast wanny. Biorąc 5-minutowy prysznic, zużyjesz ok. 50l zamiast napełniania całej wanny. Codzienne prysznice skróć do 3 minut i nie lej wody w czasie namydlania!
• Zakręcaj wodę podczas mycia zębów, rąk i golenia. Wiele osób nie zakręca wody w trakcie mycia zębów. Podczas szczotkowania woda nie jest ci potrzebna – zakręć ją. W ten sposób, w ciągu 2 minut, zaoszczędzisz nawet 12 litrów wody.
• Pierz ciemne ubrania w chłodnej wodzie. Oszczędzisz i wodę i energię, a ubrania zachowają kolor na dłużej.
• Uruchamiaj tylko pełną pralkę. Wybierz sprzęt, który wykorzystuje programy oszczędnościowe. Podczas jednego prania, wybierając program ECO, nowoczesna pralka zużyje nie więcej niż 30 litrów wody.
• Stosuj inteligentne rozwiązania. Stosując baterie bezdotykowe można zużyć o 50-80% wody mniej, niż w przypadku zwykłych baterii umywalkowych. Bateria bezdotykowa wyposażona jest w czujnik na podczerwień, który otwiera zawór tylko w chwili, kiedy podsuwamy pod nią ręce i automatycznie zamyka, gdy je cofamy.
• Fundacja Większe Mniejsze

13. WYKORZYSTANIE WODY OPADOWEJ
W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 20 lipca 2017 roku Prawo wodne zmienił się status prawny deszczówki. Wody opadowe i roztopowe utraciły status ścieków. Oznacza to, że opłata za deszczówkę nie może być ujęta w taryfie za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków. Możliwe jest jednak pobieranie opłat za deszczówkę odprowadzaną do sieci kanalizacji deszczowej.
Skład wody opadowej zależy od czystości powietrza, które napotyka podczas opadania. Charakteryzuje się dużą zawartością gazów (tlenu, azotu, dwutlenku węgla) i może zawierać sadzę, pyłki roślinne, pył przemysłowy, mikroorganizmy, a także pewne ilości soli mineralnych.
Ze względu na zawartość rozpuszczonego dwutlenku węgla, pH wody opadowej wynosi około 6 (odczyn kwaśny). Niektóre gazowe zanieczyszczenia, takie jak: dwutlenek siarki, siarkowodór, tlenek azotu obniżają pH jeszcze bardziej, powodując zjawisko kwaśnych deszczów.
Woda opadowa nie nadaje się do picia, jednak może być przydatna po zebraniu w specjalnym zbiorniku do celów gospodarczych, a nawet przemysłowych.
Wodę deszczową można gromadzić i wykorzystywać w gospodarstwie domowym między innymi do:
• nawadniania upraw ogrodowych i trawników,
• spłukiwania urządzeń sanitarnych i prania,
• prac porządkowych,
• mycia pojazdów.
Wykorzystanie wody deszczowej pozwala ograniczyć ilość wody pobieranej z innych źródeł. Ogranicza także konieczność stosowania środków zmiękczających. Stosowanie wody opadowej pozwala zmniejszyć ilość środków piorących, a w pralkach nie występują osady oraz nie odkłada się kamień. Woda deszczowa jest także korzystniejsza dla skóry wrażliwej i zwierząt domowych. Miękka woda poprawia ponadto wegetację roślin. Woda deszczowa wykorzystywana w gospodarstwach domowych powinna się charakteryzować następującymi cechami:
• musi być bez zarzutu pod względem zdrowotnym,
• nie może zawierać zanieczyszczeń stałych, np. piasku,
• powinna być uboga w składniki pokarmowe, powodujące „kwitnienie” wody,
• nie może oddziaływać niekorzystnie na materiały, z którymi ma styczność.
PAMIĘTAJ
Nawet 70 litrów wody opadowej można zebrać z dachu o powierzchni 100 m2 w czasie 5 minut deszczu.
Program moja woda
Program „Moja Woda” ma pomóc w łagodzeniu skutków suszy i przeciwdziałaniu podtopieniom budynków w Polsce. Właściciele domów jednorodzinnych otrzymują dotacje na budowę przydomowych instalacji zatrzymujących deszczówkę. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w tym roku rozpoczął trzecią edycję programu. Za pośrednictwem funduszy wojewódzkich można otrzymać dotację do 80% kosztów kwalifikowanych instalacji wchodzących w skład przedsięwzięcia i nie więcej niż 6 000,00 zł na jedno przedsięwzięcie związane z utworzeniem na swojej nieruchomości systemu zatrzymywania wód opadowych.
Wsparcie działań realizowanych przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie dotyczy przedsięwzięć, które umożliwią zatrzymanie wód opadowych (w tym roztopowych) na terenie nieruchomości oraz wykorzystanie magazynowanej wody tak, by nie było konieczności jej odprowadzania do kanalizacji. Na obszarach wyposażonych w systemy kanalizacji deszczowej dopuszcza się utrzymanie istniejącego podłączenia nieruchomości do kanalizacji deszczowej, przy aktualizacji warunków przyłączeniowych, które umożliwiają odprowadzenie nadmiaru wód opadowych , tylko w przypadku wystąpienia sytuacji ekstremalnych, długotrwałych deszczy lub deszczy nawalnych (odpływ awaryjny).
W ramach programu kwalifikowalne są koszty poniesione w okresie od 01.06.2020 do 30.06.2024 r. na zakup, montaż, budowę, uruchomienie, instalację:
• do zbierania wód opadowych lub roztopowych z powierzchni nieprzepuszczalnych nieruchomości, tj. z dachów, chodników, podjazdów (np. łapacze, wpusty, osadniki rynnowe, odwodnienie liniowe, przewody odprowadzające wody opadowe bez rynien i rur spustowych),
• do magazynowania wód opadowych w zbiornikach (np. szczelne zbiorniki podziemne i naziemne) sumarycznej pojemności minimum 2 m3,
• do retencjonowania wód opadowych, w tym roztopowych w gruncie (np. rozszczelnienie powierzchni nieprzepuszczalnych, studnie chłonne, drenaż, skrzynki rozsączające, zbiorniki otwarte),
• do retencjonowania wód opadowych, w tym roztopowych na dachach – „zielone dachy” (warstwa drenażowa) bez kosztów nasadzeń,
• do wykorzystywania retencjonowanych wód opadowych lub roztopowych (np. pompy, filtry, przewody, zraszacze, sterowniki, centrale dystrybucji wody, inne instalacje umożliwiające
Jako wydatki kwalifikowane należy przyjąć wydatki na zakup oraz zainstalowanie komponentów i adaptacji istniejących instalacji, które będą trwałą częścią systemu umożliwiającego zatrzymanie wody opadowej lub roztopowej na terenie nieruchomości lub/i wykorzystanie magazynowanej wody na cele gospodarstwa domowego i przydomowych ogrodów.

Fundacja Większe Mniejsze